Gastblog: Bram Fokke (gemeenteraadslid Utrecht)
One-hit-wonder Meja zong het in 1998 al in haar hitje: ‘It’s all about the money’. Gemeenteraadsleden worden verkozen om inhoudelijke keuzes te maken. Het belangrijkste instrument daarvoor is het budgetrecht. De gemeenteraad stelt de begroting vast en kan deze aanpassen om andere accenten aan te brengen.
De complexiteit van gemeentelijke financiën
Het budgetproces verschilt van gemeente tot gemeente. De ene gemeente stelt in het voorjaar een voorjaarsnota vast, die vervolgens wordt uitgewerkt in een programmabegroting. Voor grote projecten of onderwerpen zijn er deelrapportages (zo heeft de gemeente Utrecht onder meer de Bestuursrapportage Stationsgebied en het Meerjarenperspectief Bereikbaarheid). Hoe de verantwoording van de gemeentelijke uitgaven wordt ingepast in de begrotingscyclus varieert ook weer van gemeente tot gemeente. Eén ding gaat echter altijd op: Gemeentebegroting zijn lijvige documenten. Het is een behoorlijke uitdaging om de bomen te vinden in het begrotingsbos.
Nederland heeft ruim 400 gemeenten die veelal met dezelfde problemen kampen. Het kan voor een raadslid erg leerzaam zijn om te zien hoe in andere gemeenten soortgelijke problemen worden aangepakt. Daarnaast kan een ‘benchmark’ een goede manier zijn om het realisme van een kader in te schatten. Als de dienstverlening in een gemeente al erg efficiënt is in vergelijking met soortgelijke andere gemeenten dan is het realisme van een eventuele taakstelling minder groot dan als de gemeente op dat vlak waardeloos presteert. Doordat de vorm van de begroting zo verschilt is het echter erg lastig om vergelijking te maken tussen gemeentes.
Het nut van openspending.nl
Hier komt openspending.nl om de hoek kijken. Gemeenten zijn verplicht om begrotingsgegevens aan te leveren aan het CBS. openspending.nl verzamelt deze gegevens en publiceert ze via hun website. Op voordracht van D66 doet de gemeente Utrecht mee met deze website.
Natuurlijk zitten er haken en ogen aan benchmarking. Zo zijn er tal van manieren om bestedingen in te delen in categorieën. Waar bij de ene gemeente fietspaden onder ‘verkeer’ vallen, worden ze bij de andere gemeente geschaard onder het kopje ‘openbare ruimte’. Verder hebben veel gemeentelijke projecten een langere looptijd. Verschillende manieren om uitgaven toe te kennen aan een bepaald boekjaar kan leiden tot een vertekend beeld. Kortom, het risico bestaat dat appels worden vergeleken met peren.
Desalniettemin zou zo’n vergelijking een handige toevoeging zijn aan de gereedschapskist van het raadslid. De barrières tussen ambitie en uitvoering zijn vaak van financiële aard. Een benchmark kan een raadslid helpen met het stellen van de juiste vragen.
